ཟམ་པ།
རྒྱ་གར་གྱི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་ཞེས་པ་ནི། རྒྱ་གར་གྱི་བསམ་བློ་བ་གནའ་རབས་དང་དེང་རབས། ཧིན་དྷུ་དང་ཧིན་དྷུ་མ་ཡིན་པ། འཇིག་རྟེན་བཀོད་པ་པོ་འདོད་མཁན་དང་མི་འདོད་མཁན་དང་བཅས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་འདོད་ཚུལ་ལ་བྱ་བ་ཡིན། གང་ཟག་འགའ་ཞིག་གིས་རྒྱ་གར་གྱི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་ཞེས་པ་ནི་ཧིན་དྷུའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་ཞེས་པའི་རྣམ་གྲངས་སུ་འདོད་པ་ཡིན། འདོད་ཚུལ་དེ་ནི་ཧིན་དྷུ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་རྒྱ་གར་གྱི་ས་ཁམས་ལ་འཇུག་པའི་དབང་དུ་བྱས་པ་ཡིན་ན་བདེན་མོད། འོན་ཀྱང་ཐ་སྙད་དེ་ཆོས་ལུགས་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་སྟེ། ཧིན་དྷུའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་རྗེས་འཇུག་པ་ལ་འཇུག་པའི་དབང་དུ་བྱས་ན་འདོད་ཚུལ་དེ་ནི་ནོར་ཞིང་ལོག་ལམ་དུ་འཁྲིད་བྱེད་དུའང་འགྱུར་རོ། །རིག་བྱེད་པའི་སློབ་དཔོན་མ་དྷྭ་ཨ་ཅརྱས་མཚན་ཉིད་རིག་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཞེས་པའི་བསྟན་བཅོས་སུ། མཚན་ཉིད་རིག་པའི་གྲུབ་མཐའ་ཁག་ཚང་མའི་འདོད་ཚུལ་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་འགོད་ཐབས་བྱས་ཡོད་པ་བཞིན་དུ། ང་ཚོས་ཧིན་དྷུའི་གདོད་མའི་མཚན་ཉིད་པ་རྣམས་ཀྱི་གནའ་བོའི་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་ནང་གི་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་གྲངས་འདྲེན་གྱི་ཁྲོད་དུ་འཇིག་རྟེན་བཀོད་པ་པོ་མི་འདོད་མཁན་དང་། རྒྱང་འཕེན་པ་ལྟ་བུའི་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བ། ནང་པ་དང་གཅེར་བུ་བ་ལྟ་བུའི་ཆོས་ལུགས་གསར་མ། དེ་བཞིན་དུ་གདོད་མའི་ཧིན་དྷུའི་བསམ་བློ་བ་རྣམས་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་ཡང་མཐོང་ཐུབ།
དེ་ལྟར་རྒྱ་གར་གྱི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་ནི་འགྱུར་བ་མེད་པའི་བདེན་དོན་བརྩད་ཞིབ་བྱེད་པའི་ཁྱབ་ཚད་ཀྱིས་མཚོན་ཡོད། སྤྱིར་གྲུབ་མཐའ་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། དེ་དག་གི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱང་མི་འདྲ་ལ་སྐབས་འགའ་རེར་ཁྱད་པར་ཧ་ཅང་ཆེན་པོ་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་། དེ་དག་ཚང་མས་གཞན་དག་གི་འདོད་ཚུལ་ལ་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་ཅིང་། རང་ཉིད་ཀྱི་འདོད་ཕྱོགས་ཇི་ལྟར་འགྲིག་མིན་དང་། གཞན་དག་གི་དགག་པ་ཇི་ལྟར་ཡོང་མིན་བཅས་ལ་ལེགས་པར་དཔྱད་ཞིབ་མ་བྱས་པར་མཐའ་བསྡོམས་མི་རྒྱག་པ་ཡིན། ལྟ་ཚུལ་དེའི་ཐོག་ནས་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་བགྲོ་གླེང་གི་ཐབས་ལམ་གཏན་འབེབ་བྱུང་ཡོད་པ་སྟེ། མཚན་ཉིད་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཐོག་མར་ཁ་གཏད་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་བརྗོད་དགོས་ཤིང་དེ་ལ་ཕྱོགས་སྔའི་འདོད་པ་ཞེས་བྱ་ལ། དེ་ནས་འདོད་ཚུལ་དགག་པ་བྱས་ནས། མཐར་རང་ཉིད་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་བརྗོད་ཅིང་སྒྲུབ་པ་ཡིན་ལ། དེར་བརྟེན། དེ་ལ་ཕྱི་རྒོལ་གྱི་འདོད་པ་ཞེས་པའམ་མཐའ་བསྡོམས་ཞེས་བྱའོ། །
ཟམ་པ།
གང་ཟག་གཞན་དག་དང་མཚུངས་པར་མི་རྣམས་ཀྱང་འཚོ་གནས་ཀྱི་ཆེད་དུ་འབད་བརྩོན་བྱེད་པ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་སེམས་ཅན་རིགས་དམན་པ་དེ་དག་ནི་འཆར་གཞི་དང་དམིགས་ཡུལ་མེད་པའི་ཐོག་ནས་རང་གི་ངང་གིས་རྨོངས་པའི་དབང་གིས་འབད་བཞིན་ཡོད་ལ། མི་རྣམས་ཀྱིས་ནི་རང་གི་རྣམ་དཔྱོད་དེ་འབད་བརྩོན་གྱི་གནས་བབ་དང་དགོས་དོན་གང་ཡིན་ངེས་པའི་ཆེད་དང་། བསྒྲུབས་འབྲས་ལེགས་གྲུབ་ཡོང་བའི་འཆར་གཞི་དང་ཡོ་ཆས་རྣམས་སྐྲུན་པའི་ཆེད་དུ་སྤྱོད་པ་ཡིན། མི་རྣམས་ཀྱིས་གློ་བུར་གྱི་འབྲས་བུ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། ཆེས་ཕུགས་རྒྱང་རིང་བའི་འབྲས་བུ་ལ་བསམ་བློ་བཏང་སྟེ། རང་ཉིད་ལ་ཡོད་པའི་རང་ཉིད་དང་འཇིག་རྟེན་གྱི་གོ་རྟོགས་ཀྱི་འོད་སྣང་གི་ནང་དུ་རང་ཉིད་ཀྱི་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བར་འདོད་པ་ཡིན། དེར་བརྟེན་མིའི་རྒྱུ་མཚན་འདོད་པའི་རང་གཤིས་ལས་ཤེས་ཡོན་ལ་འདོད་པ་སྐྱེའོ། །མཚན་ཉིད་རིག་པ་ནི་རྒྱུ་མཚན་དང་ལྡན་པའི་འདོད་པ་འདི་ཉིད་སྐོང་བའི་ཆ་ལག་ཅིག་ཡིན་སྟབས། འདི་ནི་རྒྱས་སྤྲོས་ཤིག་མ་ཡིན་པར་དགོས་ངེས་ཤིག་ཆགས་ཡོད། དེ་ཡང་དབྱིན་ཇིའི་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་གིས་འདི་ལྟར། མི་རྣམས་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ཚེ་མཚན་ཉིད་རིག་པ་དང་འཇིག་རྟེན་གྱི་གོ་རྟོགས་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་བཞིན་ཡོད་ལ། མི་བསམ་མེད་རྣམས་ཀྱང་དེར་ཚུད་ཡོད། འཚོ་གནས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡང་མེད་པར་འཚོ་བ་ནི་ཡོང་མི་སྲིད་པ་ཞིག་རེད། ང་ཚོ་ལ་ཡོད་པའི་གདམ་ག་ནི་འཚོ་གནས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་འགའ་ཞིག་ཡོད་པ་དང་འཚོ་གནས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡང་མེད་པའི་འཚོ་བ་གཉིས་མ་ཡིན་པར། དེ་ནི་རྟག་ཏུ་འཚོ་གནས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་བཟང་བ་དང་འཚོ་གནས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་ངན་པ་བཅས་གང་དུ་འཚོ་མིན་དེ་རེད། ཅེས་གསུངས་ཡོད།
སྒྲ་དོན་ཆེས་ཡངས་པའི་དབང་དུ་བྱས་ན། མཚན་ཉིད་རིག་པ་ནི་”ཤེས་ཡོན་ལ་དུང་བ“ཞིག་རེད། རིག་པ་འདིས་ནི་མི་སོ་སོ་དང་། འཇིག་རྟེན། དཀོན་མཆོག་བཅས་དང་འབྲེལ་བའི་གོ་རྟོགས་འཚོལ་ཐབས་བྱེད་པ་ཡིན། གནད་དོན་མང་དག་ཅིག་ཡོད་པའི་ནང་ནས་འགའ་ཞིག་གིས་ནི་སྲིད་པའི་དཔལ་ཡོན་དར་འགོ་ཚུགས་པ་ནས་བཟུང་སྟེ་མི་རྣམས་ལ་སུན་པོ་བཟོས་ཡོད། མཚན་ཉིད་རིག་པས་འདི་ལྟ་བུའི་རང་བཞིན་ཅན་གྱི་གནད་དོན་རྣམས་སེལ་ཐབས་བྱེད། མཚན་ཉིད་རིག་པས་བདེན་དོན་གྱི་གོ་རྟོགས་འཚོལ་བར་དམིགས་པས། རྒྱ་གར་གྱི་རྩོམ་རིག་ལས་འདི་ལྟར། རྒྱ་གར་གྱི་གྲུབ་མཐའ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་སོ་སོའི་ལུགས་ལྟར་བདེན་དོན་ནི་དངོས་སུ་རྟོགས་ནུས་སུ་བཞེད་ཅིང་། རྟོགས་པ་དང་ལྡན་པའི་མི་རྣམས་ནི་རང་དབང་དང་། རྟོགས་པ་མ་ཐོབ་པའི་མི་རྣམས་ནི་འཇིག་རྟེན་དུ་འཁྱམ་པའོ། །ཞེས་གསུངས་ཡོད།
སེམས་ཙམ་པའི་ལུགས་ཀྱི་རྣམ་རིག་ཙམ་དུ་འཇུག་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ།ལེགས་བཤད་སྙིང་པོར་རྣམ་རིག་ཙམ་དུ་འཇུག་ཚུལ་ལ་གཉིས་བཤད་པ་ལས།དང་པོར་ཡིད་ཤེས་རྟོག་པ་ལ་ལྟོས་ཏེ་རྣམ་རིག་ཙམ་དུ་འཇུག་ཚུལ་བཤད་རྗེས་སུ། ཁ་ཅིག་དོགས་པ་འདི་ལྟར།གལ་ཏེ་འདི་ཡིད་ཤེས་རྟོག་པ་ལ་ལྟོས་པའི་གཟུང་འཛིན་རིགས་པས་ཁེགས་པ་ཡིན་ལ།
བག་ཆགས་བརྟན་པ་ལས་བྱུང་བའི་རྟོག་མེད་ཀྱི་ཤེས་པ་ལ་ལྟོས་པའི་གཟུང་འཛིན་རིཌ་པས་ཁེགས་པ་མིན་པས་རྣམ་རིག་ཙམ་དུ་འཇུག་པ་ཇི་ལྟར་འཐད་ཅེ་ན་སྐྱོན་མེད་དེ ། ཞེས་པའི་སྐབས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་རང་མཚན་ཁེགས་ན་སྔོ་འཛིན་སྣང་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་བ་འགྲུབ་ཅེས་ལན་མཛད་པ་ལ།ཁ་ཅིག་རང་རིག་འཁྲུལ་ཤེས་སྒྲུབ་པའི་རིགས་པ་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་རྩོད་པ་ལ། རིགས་པ་དང་པོ་ནི། སྔོ་འཛིན་དེ་ལྟར་གྲུབ་ན། རང་རིག་ལ་རང་གི་མྱོང་བྱ་ཤེས་པ་དེ་སྣང་བ་ན་དེའི་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་གཞི་ཀུན་བཏགས་དེ་རང་མཚན་སྣང་དགོས་ལ། དེ་ལྟར་ན་དེ་འདྲའི་ཀུན་བཏགས་དེ་རང་རིག་ལ་སྣང་བ་ལྟར་མ་གྲུབ་པས་རང་རིག་འཁྲུལ་ཤེས་སུ་ཐལ་བ་དང། རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བའི་གྲུབ་པའི་མཐའ་དོར་བར་འགྱུར་རོ་ཞེས་ཟེར། རང་ལན་ནི།གཉིས་སྣང་ནུབ་པའི་རང་རིག་དང་སློབ་པའི་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་རྣམས་རང་གི་འཛིན་སྟངས་ཀྱི་ཡུལ་གང་ཡིན་དེ་སྣང་ཡང་ཤེས་པ་དང་སྟོང་ཉིད་ཅེས་པའི་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་གཞི་དེ་མི་སྣང་པ་དང། འཛིན་སྟངས་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གང་སོང་དེ་སྣང་བ་ན་ཞེན་གཞི་ཀུན་བཏཌ་དེ་རང་མཚན་སྣང་དགོས་པའི་འཁྲུལ་ཤེས་དང་མི་དགོས་པ་མ་འཁྲུལ་བའི་རང་རིག་གཉིས་སྣང་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་བཞག་པ་ལ་འགལ་བ་མེད་ཅེས་ལན་མཛད་དོ།། རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་དེ་སྣང་བ་ན་གཉིས་སྣང་ཡོད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་དེའི་སྤྱི་རྟོག་པ་ལ་འཆར་བ་ན་ངེས་པར་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བའི་ཕྱིར་རོ།། འདི་ཤེས་པ་ལ་མཚུངས་པ་མ་ཡིན་ཏེ།རྟོག་པ་ལ་སྤྱི་འཆར་བ་ནའང་མྱོང་ཙམ་གྱི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བའི་ཕྱིར་རོ།། ཞེས་གསུངས་པའི་རྟོགས་དཀའ་བའི་གསུང་ཚིག་འདི་ལ་འགྲེལ་ཚུལ་མང་པོ་ཡོད་ནའང་རང་བློར་གང་ཤར་ཅིག་འབྲི་ན། འདི་ཤེས་པ་ལ་མཚུངས་པ་མ་ཡིན་ཏེ་ཞེས་པའི་འདི་སྒྲ་རྟོག་པ་ལ་ཞེན་གཞི་སྣང་བ་ན་དེའི་སྤྱི་རྟོག་པར་སྣང་དགོས་ལ། སྤྱི་དེ་སྣང་སྟོབས་ཀྱིས་རྟོག་པ་གཉིས་སྣང་འཁྲུལ་བ་ཅན་དུ་འཇོག་དགོས་པའི་ཕྱིར།